สคาถกปุญญาภิสันทวรรคที่ 5

1. ปฐมอภิสันทสูตร

ห้วงบุญกุศล 4 ประการ

[1603] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ห้วงบุญห้วงกุศล อันเป็นปัจจัย
นำมาซึ่งความสุข 4 ประการนี้ 4 ประการเป็นไฉน อริยสาวกในธรรมวินัยนี้
ประกอบด้วยความเลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระพุทธเจ้าว่า แม้เพราะเหตุนี้ ๆ
พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น เป็นพระอรหันต์ ฯลฯ เป็นผู้จำแนกธรรม
นี้เป็นห้วงบุญห้วงกุศล อันนำมาซึ่งความสุขประการที่ 1 อีกประการหนึ่ง
อริยสาวกประกอบด้วยความเลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระธรรม ... นี้เป็น
ห้วงบุญห้วงกุศลอันนำมาซึ่งความสุขประการที่ 2 อีกประการหนึ่ง อริยสาวก
ประกอบด้วยความเลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระสงฆ์ ... นี้เป็นห้วงบุญห้วง-
กุศลอันนำมาซึ่งความสุขประการที่ 3 อีกประการหนึ่ง อริยสาวกประกอบ
ด้วยศีลที่พระอริยเจ้าใคร่แล้ว ไม่ขาด ฯลฯ เป็นไปเพื่อสมาธิ นี้เป็นห้วงบุญ
ห้วงกุศลอันนำมาซึ่งความสุขประการที่ 4 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ห้วงบุญห้วง
กุศลอันเป็นปัจจัยนำมาซึ่งความสุข 4 ประการนี้แล.
[1604] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ใคร ๆ จะนับจะประมาณบุญของอริย
สาวกผู้ประกอบด้วยห้วงบุญห้วงกุศล 4 ประการนี้ว่า ห้วงบุญห้วงกุศลอันเป็น
ปัจจัยนำมาซึ่งความสุข มีประมาณเท่านี้ มิใช่กระทำได้โดยง่าย ที่แท้
ห้วงบุญห้วงกุศลย่อมถึงความนับว่า เป็นกองบุญใหญ่ จะนับประมาณมิได้.

[1605] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ใคร ๆ จะนับจะประมาณน้ำในมหา-
สมุทรว่า ประมาณเท่านี้ อาฬหกะ* หรือว่าร้อยอาฬหกะ พันอาฬหกะ
แสนอาฬหกะ มิใช่กระทำได้โดยง่าย ที่แท้ น้ำย่อมถึงความนับว่าเป็นกอง
น้ำใหญ่ จะนับจะประมาณมิได้ แม้ฉันใด ใคร ๆ จะนับจะประมาณบุญของ
อริยสาวกผู้ประกอบด้วยห้วงบุญห้วงกุศล 4 ประการนี้ว่า ห้วงบุญห้วงกุศล
อันเป็นปัจจัยนำมาซึ่งความสุข มีประมาณเท่านี้ มิใช่กระทำได้โดยง่าย ที่แท้
ห้วงบุญห้วงกุศล ย่อมถึงความนับว่าเป็นกองบุญใหญ่ จะนับจะประมาณมิได้
ฉันนั้นเหมือนกัน พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสพระพุทธพจน์นี้ว่า
[1606] แม่น้ำเป็นอันมาก ที่หมู่ คือคณะ
นรชนอาศัยแล้ว ไหลไปยังสาครทะเล-
หลวง ซึ่งจะประมาณมิได้ เป็นที่ขังน้ำ
อย่างใหญ่ มีสิ่งที่น่ากลัวมาก เป็นที่อยู่ของ
หมู่รัตนะ ฉันใด สายธารแห่งบุญย่อม
ให้ไปสู่นรชนผู้เป็นบัณฑิต ผู้ให้ข้าวน้ำ
ผ้า ที่นอน ที่นั่งและเครื่องปูลาดเหมือน
แม่น้ำไหลไปสู่สาคร ฉันนั้นเหมือนกัน.
จบปฐมอภิสันทสูตรที่ 1
* อาฬหกะ เท่ากับ 4 ทะนาน

สคาถกปุญญาภิสันทวรรควรรณนาที่ 5

อรรถกถาปฐมอภิสันทสูตร

พึงทราบอธิบายในปฐมอภิสันทสูตรที่ 1 แห่ง สคาถกปุญญา-
ภิสันทวรรคที่ 5.
คำว่า อสํเขยฺโย คือ ไม่สิ้นไปด้วยการนับตามสลาก. ก็การนับ
กองบุญนี้ ย่อมไม่มีด้วยอำนาจการประกอบ. คำว่า มีสิ่งที่น่ากลัวมาก คือ
มีสิ่งที่น่ากลัวมาก ด้วยอำนาจอารมณ์ที่น่ากลัว ทั้งที่มีวิญญาณและไม่มี
วิญญาณ. คำว่า ปุถู คือมาก. คำว่า ไหลไป คือหลั่งอยู่. คำว่า อุปยนฺติ
ได้แก่ เข้าไปอยู่.
จบปฐมอภิสันทสูตรที่ 1

2. ทุติยอภิสันทสูตร

ห้วงบุญกุศล 4 ประการ

[1607] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ห้วงบุญห้วงกุศลอันเป็นปัจจัยนำมา
ซึ่งความสุข 4 ประการนี้ 4 ประการเป็นไฉน อริยสาวกในธรรมวินัยนี้
ประกอบด้วยความเลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระพุทธเจ้าว่า แม้เพราะเหตุนี้ ๆ
พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น ฯลฯ เป็นผู้จำแนกธรรม นี้เป็นห้วงบุญห้วง
กุศลอันนำมาซึ่งความสุขประการที่ 1 อีกประการหนึ่ง อริยสาวกประกอบ